Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Radyasyon Güvenliği Yönerge taslağına ilişkin, Kanun, Tüzük, Yönerge, Yönetmelik Tetkik ve İnceleme Komisyonunca hazırlanan 22.05.2009 tarihli rapor görüşüldü: 

Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Radyasyon Güvenliği Yönergesi?nin aşağıdaki şekliyle uygun olduğuna mevcudun oybirliği ile karar verildi.

 

 

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ 

SAĞLIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ

 

RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNERGESİ

 

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam ve Tanımlar

AMAÇ

Madde 1- Bu yönergenin amacı, Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi?nde iyonlaştırıcı radyasyon etkilerine karşı çalışanların, hastaların ve çevrenin radyasyon güvenliğini sağlamaktır.

 

KAPSAM

Madde 2- Bu yönerge Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi?nde tıbbi amaçlı iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile ışınlamaların denetimi için gerekli düzenlemelerin yapılması ve radyasyonun zararlı etkilerinden çalışanların ve çevrenin korunması, güvenliğinin sağlanması için alınması gereken her türlü önlemi ve yapılması gereken faaliyetlerle ilgili konuların tanımlanmasını kapsar.

 

TANIMLAR

Madde 3- Bu yönergede geçen tanımlar aşağıda verilmiştir.

 

A- RADYASYON GÜVENLİĞİ KOMİTESİ (RGK):

            Komite; başhekim veya başhekim yardımcısı ya da ilgili anabilim dallarına bağlı bir Öğretim Üyesi  veya Medikal Fizikçi başkanlığında, iyonlaştırıcı radyasyon ile çalışan üç ana birim (Radyodiagnostik, Nükleer Tıp, Radyasyon Onkolojisi) temsilcileri olan hekimler ve medikal fizik uzmanları, rutin işlerinde radyasyonu kullanan birim (RİA laboratuvarı, Kardiyoloji vb.) temsilcileri olan hekimler, hastane müdür veya müdür yardımcısı, hemşire müdürlüğünden sorumlu bir kişi, teknik hizmetler sorumlusu ve Halk Sağlığı Anabilim Dalı temsilcilerin  oluşan komiteyi,

 

B- MEDİKAL FİZİK UZMANI:

            Mühendislik veya Fen Fakültesinde temel veya lisansüstü eğitim almış, radyasyon korunmasında temel güvenlik standartlarını, yapılan işin niteliklerine göre uygulayarak, bu alanda eğitimi ve deneyimi belgelenmiş ve tıbbi uygulama alanlarına göre radyoterapi, nükleer tıp, radyoloji fizikçisi olarak isimlendirilen, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından onaylanmış ve kurum tarafından görevlendirilmiş kişiyi,

 

C- BİLİMSEL DANIŞMA KURULU:

            3153 nolu yasada tanımlanan radyasyonla çalışan üç ana birimin (Radyodiagnostik, Nükleer Tıp, Radyasyon Onkolojisi) hekim ve medikal fizik uzmanlarından oluşan kurulu,

 

Ç- LİSANS SAHİBİ:

            Radyasyon güvenliği yönetmelik hükümlerine göre verilen lisans belgesinde ismi belirtilen ve radyasyon güvenliği mevzuatının uygulanmasında Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)?e karşı sorumlu olan kişi.

 

 

 

İKİNCİ BÖLÜM

RADYASYONLA ÇALIŞAN BİRİMLER, ÇALIŞMA ALANLARI, RADYASYON KORUNMA SİSTEMİ

 

 

RADYASYONLA ÇALIŞAN BİRİMLER

Madde 4- Bu yönergede radyasyonla çalışan birimler aşağıda verilmiştir

A- 3153 nolu yasaya tabii olan ana birimler:

a- Radyodiagnostik

b- Nükleer Tıp

c- Radyasyon Onkolojisi

 

B- Rutin işlerinde radyasyonu kullanan ek birimler:

a- RIA laboratuarı

b- Kardiyoloji

c- Radyoaktif madde kullanan veya radyasyon üreten cihazların kullanıldığı diğer birimler (Diş hekimliği, mobil röntgen cihazı kullanılan ameliyathane vb..)

 

ÇALIŞMA ALANLARI

Madde 5- Çalışma alanları radyasyon düzeylerine göre aşağıda sınıflandırılmıştır.

A- Denetimli alanlar:

            Görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyon korunması bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve çalışanların yıllık 20 mSv, eşdeğer doz sınırlarının 3/10?undan fazla radyasyona maruz kalabilecekleri alanlardır. Denetimli alanlarda kişiler film veya cep dozimetrisi kullanırlar. Denetimli alanların girişlerinde ve içinde aşağıda belirtilen radyasyon uyarı işaretleri bulunur.

1-      Radyasyon bulunduğunu ve bulunabileceğini gösteren temel radyasyon işaretleri.

2-      Radyasyona maruz kalma tehlikesinin büyüklüğünü ve özelliklerini anlaşılabilir şekilde göstermek üzere, gerekli sembol ve renkleri taşıyan işaretler.

3-      Denetimli alanlar içinde radyasyon ve bulaş tehlikesi bulunan bölgelerde geçirilen sürenin sınırlandırılması, koruyucu giysi ve araçların kullanılması gerekliliğini gösteren uyarı işaretleri.

B- Gözetimli alanlar:

            Yıllık eşdeğer doz sınırlarının 3/10?unun aşılması beklenmeyen ve kişisel doz ölçümünü gerektirmeyen, fakat çevresel radyasyon izlemi yapılması gerektiren alanlar.

 

RADYASYON KORUNMA SİSTEMİ

Madde 6- Doz sınırlama sisteminin üç temel ilkesi aşağıda verilmiştir.

A- Uygulamanın gerekliliği:

            Işınlamanın zararlı sonuçları göz önünde bulundurularak, net bir yarar sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilmemelidir.

 

B- Radyasyon korunmasının optimizasyonu:

            Tedavi amaçlı tıbbi ışınlamalar hariç radyasyon ışınlaması gerektiren durumlarda bireysel dozların büyüklüğü ışınlanacak kişilerin sayısı, olası tüm ışınlamalar için ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanmalıdır.

 

C- Doz sınırlaması:

             Bireylerin normal ışınlamaları, izin verilen tüm ışınlamaların neden olduğu ilgili organ ya da dokudaki eşdeğer doz ile etkin doz değerleri bu yönergenin 7. maddesinde belirtilen yıllık doz sınırlarını aşmamalıdır.

 

Madde 7- Yıllık doz sınırları sağlığa zarar vermeyecek şekilde uluslar arası standartlara uygun olara Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)  tarafından belirlenmiştir.

A-    Radyasyon görevlileri için etkin doz, herhangi bir yılda 50 mSv?ı, ardışık 5 yılın ortalaması ise 20 mSv?ı geçemez. El, ayak veya deri için yıllık eşdeğer doz 500 mSv, göz merceği için 150 mSv?dır.

B-    Toplum üyesi kişiler için etkin doz, herhangi bir yılda 5 mSv?ı, ardışık 5 yılın ortalaması ise 1 mSv?ı geçemez. El, ayak veya deri için yıllık eşdeğer doz sınırı 50 mSv, göz merceği için 15 mSv?dır.

C-    18 yaşından küçükler radyasyon uygulaması işinde çalıştırılamaz. Eğitim amaçlı olmak koşuluyla, eğitimleri radyasyon kaynaklarının kullanılmasını gerektiren 16-18 yaş arası stajyerler ve öğrenciler için etkin doz herhangi bir yılda 6 mSv?ı geçemez. Ancak el, ayak, deri için yıllık eşdeğer doz sınırı 150 mSv, göz merceği için 50 mSv?dır.

Ç- Fetusu korumak amacıyla hamile radyasyon görevlisinin batın yüzeyi için

     Hamilelik boyunca eşdeğer doz sınırı 1 mSv?dır. Hamile olanlar, denetimli

     alanlarda çalıştırılamaz.

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

YETKİ VE SORUMLULUKLAR

 

Madde 8- Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi Radyasyon Güvenliği Komitesinin yetki ve sorumlulukları;

A- Temel Güvenlik Standartları

a-      Yönergenin 6. ve 7. maddesine bağlı kalarak Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde radyasyonlu alanlarda çalışan personel hasta ve ziyaretçilerin radyasyon güvenliğinin sağlanması ve bu alanların yönetim adına denetlenmesi.

b-     Radyasyon cihazları, radyoaktif maddeler ve iyonlaştırıcı radyasyonun zararlarına karşı korumayı sağlayıcı belirlenmiş ilke ve önlemlerin Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde uygulanmasının sağlanması.

c-      Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde radyoaktif maddeleri ve radyasyon cihazlarını bulunduran birimlerin Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)?nun radyasyon güvenliği mevzuatına uygun lisanslandığının yönetim adına yılda en az bir defa denetlenmesi, uygun koşulların devamlılığının sağlanması.

ç - Pratik uygulamalardaki herhangi bir radyasyon kaynağı ile ilgili olarak, kişisel doz  

     değerleri, ışınlanan kişi sayısı ve ışınlanma olasılıkları bütün ekonomik ve sosyal

     faktörler dikkate alınarak mümkün olan en düşük seviyede tutulması (ALARA- as

      low as reasonably achiveable-ilkesi).

d-     Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)?nun radyasyon güvenliği yönetmeliğinde belirtilen, radyasyon güvenliğine ilişkin ulusal mevzuatın Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde tüm radyasyonla çalışan birimlerde uygulanmasının sağlanması.

e-      Radyasyon alanlarına uygun ikaz ve etiketlerin, çalışma talimatlarının ve kaza durum müdahale planının 5. madde (A) bendine göre kolayca görülebilecek yerlerde bulunmasının sağlanması.

f-       Yeni radyasyon kaynakları ve cihazların seçimi ile radyasyon alanlarının planlanmasında radyasyon güvenliği kriterlerinin uygunluğunun denetlenmesi.

g-      Radyasyon kaynaklarının kaybı, çalınması, hasar görmesi halinde gerekli önlemlerin alınması, en hızlı haberleşme aracı ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)?na bildirilmesinin sağlanması.

h-     Hastane içinde radyoizotopların kullanılması, ithali, ihracı ve nakline ait esasları belirleyen Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)?nun tüzük ve yönetmeliklere uygunluğunun kontrol edilmesi.

ı-   I-131 radyoaktif madde verilen hastaların vücuttaki radyoaktivite miktarının 400

     MBq?e düşmesi halinde taburcu edilmesinin denetlenmesi. Taburcu edilen hastaya

     diğer kişilerle temasları ve radyasyon korunması ile ilgili yazılı bilgi verilmesi.

     Kullanılan malzemelerin lisanslı bölgelerde korunmasının, depolanmasının ve

     kullanılmasının sağlanması.

 

B- Ölçüm ve izlem

a-        Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde rutin eğitim, araştırma, bilimsel çalışmalarda kullanılacak radyoaktif madde kullanımının yeri ve şeklinin uygunluğunun radyasyon güvenliği açısından kontrol edilmesi.

b-        Daha önce ve halen zehirli, kimyasal, biyolojik maddeler veya diğer tehlikeli koşullara maruz kalarak çalıştırılan kişilerin radyasyona maruz kalmayı gerektirecek görevlerde çalıştırılmamalarının sağlanması.

c-         Radyasyonlu alanlarda yapılan işin niteliğine uygun giysi ve teçhizat (kurşun önlük, gonad koruyucu, kurşun paravan, tiroid koruyucu vb.) kullanımının sağlanması ve denetlenmesi.

ç -  Trakya Üniversitesi Hastanesi?nde işe alınacak radyasyon görevlilerinin sağlık

      durumlarının yapacakları işe uygun olup olmadığı hakkında sağlık raporu

      alınmasının sağlanması ve çalıştıkları süre içinde, en az yılda bir kez tıbbi

      muayenelerinin (hematolojik, dermatolojik, radyolojik, göz) yaptırılması, takip

      edilmesi, kayıtların tutulması, sağlık muayene sonuçlarının yılda bir kez komiteye

      sunularak değerlendirilmesi.

d-        İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları kullanılan ve bulundurulan bölümlerde çalışanların radyasyon ölçümleri için uygun cihazların (TLD, cep, film dozimetri) kullanılmasının sağlanması ve denetlenmesi.

e-         Radyasyonlu alanlarda çalışan personelin denetimli alanlarda çalışırken kullanmak zorunda olduğu film ve/veya kalem dozimetrileri komite temsilcisi tarafından kontrolü yapılarak kaydının tutulması, sonuçların komitede değerlendirilmesi. Radyasyona maruz kalan ya da öngörülen sınırın üzerinde doz alan personel için durum değerlendirilmesinin yapılması ve ilgili bölüme tavsiyelerde bulunulması.

C- Lisans sahibi

a-       Herhangi bir radyasyon kazasından sonra uluslar arası standartların belirlediği sınırlar üzerinde radyasyona maruz kalan radyasyon görevlilerinin yapılan sağlık taramasında eski görevlerine devam edip edemeyeceğinin değerlendirilmesi, eski görevine devamı sakıncalı görülen radyasyon görevlilerinin radyasyona maruz kalmayı gerektirmeyecek başka bir görevde çalıştırılması.

b-       Çocuk doğurma çağındaki radyasyon görevlilerinin maruz kaldıkları radyasyon dozunun 7. maddenin (d) bendi gereği mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulmasının ve gerekli önlemlerin alınmasının sağlanması.

c-        8. maddenin (d) bendi gereği ışınlamanın zararlı sonuçları göz önünde bulundurularak net bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilmemesi.

 

Ç- Bakım-onarım ve kalite kontrol

a-        Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde bulunan radyasyon kaynaklarının bakım, onarım, montaj, demontaj, kaynak değişim işlemlerinin TAEK?dan lisans izni almış kişi ve kuruluşlar tarafından yapılmasının sağlanması ve denetlenmesi.

b-       Radyasyonla çalışan birimlerde kullanılan cihazların, kalite kontrol ve kalite güvenilirlik programlarının oluşturulmasının sağlanması ve cihazların kalite güvenirliliği programlarının denetlenmesi.

c-        Cihazların kalite güvenilirlik programlarının uygulanması sürecinde, servis-bakım periyotlarının denetlenmesi.

D-  Depolama ve kayıt

a-      Radyasyon kaynaklarının sızıntı testinin, depolanmasının ve izleminin yapılması.

b-     Radyoaktif atıkların Trakya Üniversitesi Eğitim Araştırma ve Uygulama Hastanesi?nde güvenli olarak toplanmasının, depolanmasının ve tasfiyesinin sağlanması.

c-      Radyoaktif atıklara ilişkin kayıtların tutulmasının sağlanması.

ç -  Radyasyon kaynaklarına ilişkin kayıtların verilen lisans belgelerinin tarih, sayı,

      kullanım amaçları, lisans belgesi üzerinde bulunan radyasyon kaynaklarının cinsi

      ve radyoaktivite değerlerinin tutulmasının sağlanması.

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

İŞLEVLER VE UYGULAMALAR

 

İZLEM

Madde 9- Radyasyonlu alanlarda çalışan personelin denetimli alanlarda çalıştığı sırada kullanmak zorunda olduğu film ve/veya kalem dozimetrelerin komite temsilcisi tarafından kontrolü yapılarak kaydının tutulması ve sonuçların komitede değerlendirilmesi.

LİSANS

Madde 10- Ulusal mevzuat gereğince, iyonlaştırıcı radyasyon kullanımı gerektiren ve muaf sınırlar üzerindeki uygulamalar için Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ?ndan alınması gereken lisans işlemleri, lisans ilk müracaatı, gerekli görülen hallerde proje onay, lisans vize gibi işlemler komite tarafından değerlendirilmelidir.

 

ATIK SİSTEMLER

Madde 11- Halka, çalışanlara, çevreye zarar vermeyecek miktar ve özellikte olduğu kabul edilen radyoaktif atıklar, hastane bünyesinde özel korumalı uzun süreli atık bekletme bölümünde tutulur. Atık torbaları kırmızı renkte ve dayanıklı olmalıdır, üzerinde uluslararası klinik atıklar amblemi bulunmalıdır. Atıkların tesis içerisinde taşınması, atık bekletme bölümüne nakli ve diğer tıbbi atıklara uygulanan işlemler çerçevesinde belediye denetimi altındaki çöp alanlarına gönderilme aşamaları komite?nin önereceği, başhekimliğin görevlendireceği sorumlu kişi denetiminde yapılır.

 

HASTA UYGULAMALARI

Madde 12- Radyasyonla ilgili bilgileri içeren kılavuzlar hazırlanarak, hastaların eğitimi için dağıtılır. Radyoaktif madde alan hastalar 8. madde (k) bendi gereği aktivite azalıncaya kadar özel odalarda bekletilir.

 

EĞİTİM

Madde 13- Radyasyon Güvenliği Komitesi?nin oluşturacağı ??Eğitim Komisyonu?? doğrudan radyasyon çalışanları ve yardımcı personele;

Temel radyasyon fiziği

Radyasyonun türleri

Radyasyonun madde ile etkileşimi

Radyasyonun biyolojik etkileri

Radyasyondan korunma

Gibi konular hakkında eğitim vermeli ve bu alandaki gelişmeleri takip etmelerini sağlamalıdır. Eğitim güz ve bahar dönemi olmak üzere yılda en az bir kez yapılmalıdır. İçeriği ve zamanı eğitim alacak gurubun gereksinim ve beklentileri doğrultusunda düzenlenmelidir. Bu alanda diğer üniversite ve sağlık kuruluşları ile işbirliği yapılarak, eğitim programının güncelleştirilmesi sağlanmalıdır.

 

BİLİMSEL DANIŞMA KURULU

Madde 14- 8. maddenin (A) a, (A) g, (A) ı, ve 8.maddenin (B) a bentleri bilimsel danışma kurulu gözetiminde uygulanmalıdır.

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

YÜRÜTME-YÜRÜRLÜK

 

YÜRÜRLÜK

Madde 15- Bu yönerge Trakya Üniversitesi Senatosu tarafından kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer.

 

YÜRÜTME

Madde 16- Bu yönergeyi Trakya Üniversitesi Rektörü yürütür.